Wystąpienie na sesji plenarnej PE w Strasburgu
10. maja 2011
Bogusław Sonik, autor:
Panie Przewodniczący!
Chciałbym wyrazić satysfakcję z faktu, iż Parlament Europejski upamiętnia na sesji plenarnej ofiary i wszystkich poszkodowanych w największej w historii katastrofie nuklearnej w Czarnobylu.
Rocznica ta, szczególnie w kontekście ostatnich wydarzeń w Japonii, staje się tragicznym pretekstem do rozliczeń oraz refleksji nad bezpieczeństwem nuklearnym. Ówczesny dramat pokazał też bezradność i bezmyślność ówczesnych władz komunistycznych na Ukrainie, które próbowały ukryć przed światem fakt i rozmiar awarii w Czarnobylu. Przypomnijmy sobie tylko parę faktów, które niejako obrazują skalę, zasięg i wymiar tamtej tragedii. Eksplozja reaktora elektrowni atomowej w Czarnobylu doprowadziła do skażenia ok. 100 000 km2 powierzchni, z czego aż 70% na Białorusi. Substancje radioaktywne dotarły też nad Skandynawię, Europę Środkową, w tym Polskę, a także na południe Europy, do Grecji i Włoch. Z obszarów położonych w pobliżu reaktora ewakuowano ok. 115 000 osób, a po 1986 r. przesiedlono ok. 220 000 osób z Białorusi, Federacji Rosyjskiej i Ukrainy. Spustoszenie, jakie spowodowała ta katastrofa zarówno dla zdrowia, jak i środowiska jest bardzo trudne do oszacowania.
Specjaliści wciąż nie potrafią ustalić, ile było śmiertelnych ofiar katastrofy. Według ocen Światowej Organizacji Zdrowia liczba zmarłych na raka wywołanego skażeniem po wybuchu w elektrowni może sięgać nawet 9 000 ofiar. Z kolei inne źródła szacują, że na choroby popromienne zmarło już ok. 200 000 osób, a w przyszłości na raka spowodowanego katastrofą w Czarnobylu może umrzeć jeszcze kolejne 100 000 osób. Według najnowszych badań mieszkańcy co najmniej dwóch ukraińskich obwodów nadal jedzą skażoną żywność. Przypomnijmy, że Unia Europejska jako założyciel funduszu budowy powłoki ochronnej w Czarnobylu wniosła największy wkład finansowy w walkę ze skutkami katastrofy w Czarnobylu.
W 25. rocznicę Komisja Europejska zadeklarowała przekazanie kwoty 110 mln euro, przeznaczonej na stabilizację sytuacji i zabezpieczenia środowiskowe elektrowni w Czarnobylu. W tym kontekście nie możemy zapomnieć o tym, że kwestia podejścia do bezpieczeństwa nuklearnego jest transterytorialna i globalna, powinna być zatem rozpatrywana w duchu solidarności i transgranicznej odpowiedzialności.
Dlatego jednocześnie pytam i apeluję do Komisji Europejskiej o przeprowadzenie długookresowego i kompleksowego badania nad konsekwencjami zdrowotnymi katastrofy w Czarnobylu. Czy Komisja jest gotowa do podjęcia i wspierania długofalowego, obejmującego okres całego życia człowieka, badania skutków katastrofy w Czarnobylu dla zdrowia Europejczyków na wszystkich obszarach występowania opadu radioaktywnego? Czy Komisja Europejska ma dane dotyczące skażenia środowiska na terenach najbardziej dotkniętych wybuchem? Czy w obliczu rocznicy katastrofy Komisja będzie zachęcać rządy do publicznego zobowiązania się do wpłaty nowych środków na rzecz walki ze skutkami omawianej katastrofy jądrowej?
Biorąc pod uwagę ilość elektrowni atomowych na terytorium Unii Europejskiej i obecny poziom koordynacji w Unii Europejskiej, jakie możliwe scenariusze dotyczące skutków poważnej awarii jądrowej w danej elektrowni dla ludności zamieszkującej poszczególne państwa członkowskie są znane Komisji? Czy Komisja Europejska ma plan koordynacji stanowisk krajowych na wypadek katastrofy nuklearnej? Katastrofy nuklearne zaskakują i mają zawsze międzynarodowe i globalne konsekwencje. Lepiej więc zawczasu mieć zestaw niezbędnych odpowiedzi, które pozwolą zminimalizować ryzyko i zapobiec kolejnym katastrofom.